nieuws

De European Research Council (ERC) heeft de ERC Advanced Grants voor onderzoekers bekend gemaakt. TU Delft wetenschappers Stephanie Cazaux, Christian Poelma en Erik Schlangen ontvangen deze toonaangevende prijs van 2,5 miljoen euro per grant. De Advanced Grant competitie is één van de meest prestigieuze en competitieve financieringsprogramma's in de EU.

Een team astronomen onder leiding van Michael Janssen (Radboud Universiteit) heeft een neuraal netwerk getraind met miljoenen, synthetische datasets over zwarte gaten. Op basis van het netwerk en gegevens van de Event Horizon Telescope voorspellen ze nu onder andere dat het zwarte gat in het centrum van onze Melkweg bijna op topsnelheid draait.

Zonder op de maan te landen, zijn er zijn baanbrekende inzichten over de diepe interne structuur van de maan ontdekt. Dit was mogelijk door data over zwaartekracht te analyseren die verzameld is door ruimtevaartuigen die om de maan draaien. De studie biedt bewijs dat de binnenzijde van maan warmer is aan de kant die naar de aarde is gericht dan de andere kant.

Het heelal valt veel sneller uiteen dan gedacht. Dat blijkt uit berekeningen van drie wetenschappers van de Radboud Universiteit aan de zogeheten Hawkingstraling. Ze berekenen dat de laatste restanten van sterren ongeveer 10^78 jaar (een 1 met 78 nullen) nodig hebben om te vergaan. Dat is veel korter dan de eerder geponeerde 10^1100 jaar (een 1 met 1.100 nullen).

Een klein internationaal team van astronomen met daarbij Silvia Toonen (UvA) en Gijs Nelemans (Radboud Universiteit) heeft twee witte dwergsterren ontdekt die om elkaar heen draaien en zullen samensmelten en ontploffen tot een supernova type Ia. Deze missende schakel van de sterrenkunde werd al lang voorspeld en is nu eindelijk gevonden.

Onderzoekers van TU Delft en Brown University hebben een manier gevonden om superdunne, reflecterende lichtzeilen te maken die de ruimtevaart en experimentele natuurkunde een enorme stap vooruit kunnen helpen. Hun onderzoek, gepubliceerd in Nature Communications , laat zien hoe nieuwe materialen en productietechnieken leiden tot de dunste én grootste reflectoren die ooit gemaakt zijn.

Een groep onderzoekers van de TU Delft en het Institute for Planetary Research van het Duitse Luchten Ruimtevaartcentrum is erin geslaagd om de inwendige structuur van Mars en de leeftijd van de grote ijskap die haar noordpool bedekt te bepalen. Ze hebben hun bevindingen gepubliceerd in Nature. Het team gebruikte op Mars dezelfde geofysische truc die geologen hier op aarde gebruiken: meten hoe grote stukken land zijn vervormd door de ijskap die op de planeet drukt.

Astronomen hebben met gegevens van de Gaia-ruimtetelescoop 55 hogesnelheidssterren ontdekt, afkomstig uit de jonge stercluster R136 in de Grote Magelhaense Wolk, een satellietstelsel van de Melkweg.

Van de acht projecten die meedongen om als NASA's Probe-missie de ruimte in te gaan, zijn er nu nog twee over. Ver-infraroodtelescoop PRIMA en röntgentelescoop AXiS zijn geselecteerd voor de tweede ronde. SRON levert de detectoren, ontwikkeld samen met TU Delft, voor PRIMA. NASA schreef in 2016 een call uit voor de zogenoemde Probe-missie, waar röntgenen ver-infraroodmissies zich voor konden inschrijven.

Wetenschappers, waaronder Marijke Haverkorn van de Radboud Universiteit, hebben grote magnetische structuren ontdekt rond onze Melkweg, die waarschijnlijk worden veroorzaakt door galactische gasstromen uit stervormingsgebieden. Deze structuren komen overeen met de eROSITA-bubbels die röntgenstraling uitzenden, wat wijst op een verband tussen gemagnetiseerde halo's en stervorming in sterrenstelsels.

Het Dutch Black Hole Consortium heeft een 8-talige versie van de BlackHoleFinder app gelanceerd waarmee burgers over de hele wereld kunnen helpen bij het identificeren van nieuw gevormde zwarte gaten. Voorheen was de app alleen beschikbaar in het Nederlands en Engels. Nu zijn Spaans, Duits, Chinees, Bengaals, Pools en Italiaans toegevoegd, waardoor het aantal mensen dat toegang heeft tot de citizen science app in hun moedertaal sterk is toegenomen.

Een internationaal team van wetenschappers, onder leiding van Maria Edvige Ravasio (Radboud Universiteit), heeft voor het eerst een emissielijn ontdekt in het spectrum van een gammaflits. Gammaflitsen zijn al meer dan vijftig jaar bekend, maar over hun ontstaan is nog veel onduidelijk. Dankzij de emissielijn krijgen sterrenkundigen weer wat meer begrip.

Een team wetenschappers van HFML-FELIX bij de Radboud Universiteit heeft in het laboratorium de kosmische vingerafdrukken van zwavelringen gevonden. Deze resultaten, gepubliceerd in Nature Communications, werpen nieuw licht op de manier waarop zwavel vanuit donkere interstellaire wolken (waar sterren worden gevormd) in jonge planetenstelsels en planeten zoals de aarde en Venus terechtkomt.

De helderheidspiek van de ring om het superzware zwarte gat van M87 is in een jaar tijd 30 graden tegen de klok in verschoven. Dat blijkt uit nieuwe beelden die het consortium van de Event Horizon Telescope heeft vrijgegeven. Het samenwerkingsverband van de Event Horizon Telescope (EHT) , met bijdragen van Nederlandse sterrenkundigen, heeft nieuwe beelden getoond van M87*, het superzware zwarte gat in het centrum van het sterrenstelsel Messier 87, met behulp van gegevens van waarnemingen uit april 2018.

Internationaal onderzoeksteam slaagt er voor het eerst in verschillende signalen tegelijkertijd te analyseren Een nieuwe methode om de signalen te analyseren die samensmeltende neutronensterren uitzenden, helpt onderzoekers gegevens te verzamelen via meerdere kanalen tegelijk. De methode is ontwikkeld door een internationaal team van wetenschappers, waaronder het Institute for Gravitational and Subatomic Physics (GRASP) van de Universiteit Utrecht en Nikhef.

Een internationaal team van onderzoekers, waaronder Prof. Badri Krishnan van de Radboud Universiteit, heeft een belangrijke eigenschap van zwarte gaten, bekend als de 'no-hair theorem', geverifieerd met behulp van gravitatiegolfwaarnemingen. Het onderzoek wordt gepubliceerd in het vaktijdschrift Physical Review Letters.

Rotsachtige planeten zoals onze aarde, inclusief planeten met water, zouden zelfs kunnen ontstaan in de meest extreme stervormingsgebieden die we kennen, doordrenkt met harde ultraviolette straling van zware sterren. Astronomen hebben dit ontdekt met waarnemingen van zo'n gebied met de James Webb Space Telescope (JWST).

Een team van Europese astronomen, met co-hoofdauteur Michiel Min (SRON), heeft een weersysteem op basis van silicaat gevonden op een wollige gasplaneet rond de ster WASP-107. Het is voor het eerst dat wetenschappers, waaronder Rens Waters van de Radboud Universiteit, zandwolken en -regen vinden. Ze concluderen bovendien dat de temperatuur dieper in de atmosfeer snel stijgt.

Een internationaal team van astronomen, geleid door Andrew Levan (Radboud Universiteit) heeft zware elementen ontdekt na een heldere gammaflits in een sterrenstelsel op ongeveer 1 miljard lichtjaar van ons vandaan. Het team, waaronder Radboud-astronomen Ashley Chrimes, Nicola Gaspari, Andrew Levan, Daniele Bjorn Malesani en Maria Ravasio onderzochten de flits die op 7 maart 2023 ontstond, toen twee neutronensterren samensmolten tot een zogeheten kilonova.

Een team van sterrenkundigen onder leiding van Nederlandse onderzoekers heeft een blauwe flits ontdekt die zich niet zoals gebruikelijk binnen een stervormingsgebied bevindt, maar erbuiten. Ze doopten het verschijnsel 'de Vink' (the Finch) in lijn met eerdere blauwe flitsen als de Koe, de Koala, de Kameel en de Tasmaanse duivel.