nieuws

Astronomen hebben met gegevens van de Gaia-ruimtetelescoop 55 hogesnelheidssterren ontdekt, afkomstig uit de jonge stercluster R136 in de Grote Magelhaense Wolk, een satellietstelsel van de Melkweg.

Van de acht projecten die meedongen om als NASA's Probe-missie de ruimte in te gaan, zijn er nu nog twee over. Ver-infraroodtelescoop PRIMA en röntgentelescoop AXiS zijn geselecteerd voor de tweede ronde. SRON levert de detectoren, ontwikkeld samen met TU Delft, voor PRIMA. NASA schreef in 2016 een call uit voor de zogenoemde Probe-missie, waar röntgenen ver-infraroodmissies zich voor konden inschrijven.

Wetenschappers, waaronder Marijke Haverkorn van de Radboud Universiteit, hebben grote magnetische structuren ontdekt rond onze Melkweg, die waarschijnlijk worden veroorzaakt door galactische gasstromen uit stervormingsgebieden. Deze structuren komen overeen met de eROSITA-bubbels die röntgenstraling uitzenden, wat wijst op een verband tussen gemagnetiseerde halo's en stervorming in sterrenstelsels.

Het Dutch Black Hole Consortium heeft een 8-talige versie van de BlackHoleFinder app gelanceerd waarmee burgers over de hele wereld kunnen helpen bij het identificeren van nieuw gevormde zwarte gaten. Voorheen was de app alleen beschikbaar in het Nederlands en Engels. Nu zijn Spaans, Duits, Chinees, Bengaals, Pools en Italiaans toegevoegd, waardoor het aantal mensen dat toegang heeft tot de citizen science app in hun moedertaal sterk is toegenomen.

Een internationaal team van wetenschappers, onder leiding van Maria Edvige Ravasio (Radboud Universiteit), heeft voor het eerst een emissielijn ontdekt in het spectrum van een gammaflits. Gammaflitsen zijn al meer dan vijftig jaar bekend, maar over hun ontstaan is nog veel onduidelijk. Dankzij de emissielijn krijgen sterrenkundigen weer wat meer begrip.

Een team wetenschappers van HFML-FELIX bij de Radboud Universiteit heeft in het laboratorium de kosmische vingerafdrukken van zwavelringen gevonden. Deze resultaten, gepubliceerd in Nature Communications, werpen nieuw licht op de manier waarop zwavel vanuit donkere interstellaire wolken (waar sterren worden gevormd) in jonge planetenstelsels en planeten zoals de aarde en Venus terechtkomt.

De helderheidspiek van de ring om het superzware zwarte gat van M87 is in een jaar tijd 30 graden tegen de klok in verschoven. Dat blijkt uit nieuwe beelden die het consortium van de Event Horizon Telescope heeft vrijgegeven. Het samenwerkingsverband van de Event Horizon Telescope (EHT) , met bijdragen van Nederlandse sterrenkundigen, heeft nieuwe beelden getoond van M87*, het superzware zwarte gat in het centrum van het sterrenstelsel Messier 87, met behulp van gegevens van waarnemingen uit april 2018.

Internationaal onderzoeksteam slaagt er voor het eerst in verschillende signalen tegelijkertijd te analyseren Een nieuwe methode om de signalen te analyseren die samensmeltende neutronensterren uitzenden, helpt onderzoekers gegevens te verzamelen via meerdere kanalen tegelijk. De methode is ontwikkeld door een internationaal team van wetenschappers, waaronder het Institute for Gravitational and Subatomic Physics (GRASP) van de Universiteit Utrecht en Nikhef.

Een internationaal team van onderzoekers, waaronder Prof. Badri Krishnan van de Radboud Universiteit, heeft een belangrijke eigenschap van zwarte gaten, bekend als de 'no-hair theorem', geverifieerd met behulp van gravitatiegolfwaarnemingen. Het onderzoek wordt gepubliceerd in het vaktijdschrift Physical Review Letters.

Rotsachtige planeten zoals onze aarde, inclusief planeten met water, zouden zelfs kunnen ontstaan in de meest extreme stervormingsgebieden die we kennen, doordrenkt met harde ultraviolette straling van zware sterren. Astronomen hebben dit ontdekt met waarnemingen van zo'n gebied met de James Webb Space Telescope (JWST).

Een team van Europese astronomen, met co-hoofdauteur Michiel Min (SRON), heeft een weersysteem op basis van silicaat gevonden op een wollige gasplaneet rond de ster WASP-107. Het is voor het eerst dat wetenschappers, waaronder Rens Waters van de Radboud Universiteit, zandwolken en -regen vinden. Ze concluderen bovendien dat de temperatuur dieper in de atmosfeer snel stijgt.

Een internationaal team van astronomen, geleid door Andrew Levan (Radboud Universiteit) heeft zware elementen ontdekt na een heldere gammaflits in een sterrenstelsel op ongeveer 1 miljard lichtjaar van ons vandaan. Het team, waaronder Radboud-astronomen Ashley Chrimes, Nicola Gaspari, Andrew Levan, Daniele Bjorn Malesani en Maria Ravasio onderzochten de flits die op 7 maart 2023 ontstond, toen twee neutronensterren samensmolten tot een zogeheten kilonova.

Een team van sterrenkundigen onder leiding van Nederlandse onderzoekers heeft een blauwe flits ontdekt die zich niet zoals gebruikelijk binnen een stervormingsgebied bevindt, maar erbuiten. Ze doopten het verschijnsel 'de Vink' (the Finch) in lijn met eerdere blauwe flitsen als de Koe, de Koala, de Kameel en de Tasmaanse duivel.

Waarnemingen met de James Webb Space Telescope hebben voor het eerst water gevonden in de binnenste schijf rond een jonge ster waar op grotere afstand al reuzenplaneten zijn gevormd. Het onderzoek is gedaan binnen de MINDS-samenwerking, die wordt geleid door het Max Planck Institute for Astronomy (MPIA) in Heidelberg, Duitsland, en waarvan ook astronomen aan de Radboud Universiteit, de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Leiden deel uitmaken.

Een nieuw natuurkundig model kan helpen om meer inzicht te krijgen in de gebeurtenissen rondom de geboorte van het heelal. Door principes van holografie en snaartheorie te combineren, ontwikkelden onderzoekers van de Universiteit Utrecht samen met collega's van andere universiteiten en Cern het model dat mogelijk kan ophelderen hoe het heelal uitdijde en aan genoeg warmte kwam in de laatste fase voor de oerknal.

Door onderzoek van twee Radboud-studenten mogen wetenschappers van onder andere de Radboud Universiteit vanaf 1 juli de James Webb Space Telescoop gaan gebruiken om hun voorspellingen te testen. Vanaf dan zal de baanbrekende telescoop specifiek voor de onderzoekers 35 uur gaan kijken naar de aanwezigheid van zwaveldioxide in de atmosfeer van drie exoplaneten.

Een team van Europese astronomen heeft, samen met Indiase en Japanse collega's, voor het eerst sterke aanwijzingen gevonden voor ultra-laagfrequente zwaartekrachtgolven, die waarschijnlijk afkomstig zijn van paren van superzware zwarte gaten in het midden van samensmeltende sterrenstelsels. Het is het resultaat van meer dan 25 jaar aan waarnemingen met de gevoeligste radiotelescopen in Europa en India, waaronder de Westerbork Synthese Radiotelescoop (WSRT).

Een internationaal team van sterrenkundigen heeft voor het eerst een lange gammaflits waargenomen bij het centrum van oud sterrenstelsel. Dat is bijzonder omdat zo'n gammaflits meestal ontstaat bij instortende zware sterren of bij lang om elkaar cirkelende neutronensterren en die zijn er niet in het centrum van oude sterrenstelsels.

Stephen Hawking had gelijk over zwarte gaten, maar niet helemaal, blijkt uit nieuw theoretisch onderzoek van Michael Wondrak, Walter van Suijlekom en Heino Falcke van de Radboud Universiteit. Door Hawking-straling zullen zwarte gaten uiteindelijk verdampen, maar de waarnemingshorizon is daarbij niet zo cruciaal als werd gedacht.

Zeeën op onze planeet bevatte bijna 2,5 miljard jaar geleden afwisselend meer of minder zuurstof. Dat komt door het langzame 'wiebelen' van de draaiende aarde. Dat schrijft een internationaal team van wetenschappers, deels verbonden aan de Universiteit Utrecht en het koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ).