nieuws 2020

'Verstrengeling' in een alomtegenwoordig begrip in het moderne natuurkundeonderzoek: het komt voor in vakgebieden variërend van quantumzwaartekracht tot quantumcomputers. In een publicatie die vorige week in Physical Review Letters verscheen, schijnen UvA-IoP-natuurkundige Michael Walter en zijn collega Sepehr Nezami nieuw licht op de eigenschappen van quantumverstrengeling.

Met de computer Rembrandt tot leven wekken en een nieuw schilderij laten maken met behulp van AI, het kan! Maar hoe zit het dan met het intellectueel eigendom? Onderzoekers van het Instituut voor Informatierecht (IViR) adviseerden de Europese Commissie hierover. Een paar jaar geleden is het onderzoekers gelukt een nieuw portret in de stijl van Rembrandt te maken met behulp van technieken op het gebied van kunstmatige intelligentie.

Soms kan de binnenkant van een materiaal bepalen wat er aan de buitenkant gebeurt. Een team van natuurkundigen van de Universiteit van Amsterdam heeft een nieuwe manier ontwikkeld om deze algemene waarheid nuttig te gebruiken, in het bijzonder in systemen waarin geen sprake is van energiebehoud. De resultaten werden deze week gepubliceerd in de Proceedings of the National Academy of Sciences.

In een recente featured review voor Physics Today legt Anne de Visser (UvA-IoP) uit hoe bepaalde bijzondere materialen geheel zonder weerstand elektriciteit kunnen geleiden - en zich zelfs beter gedragen wanneer er een magnetisch veld wordt aangezet. Soms zijn materialen in staat stroom te geleiden zonder enige weerstand: supergeleiding .

In maart van dit jaar werd het artikel over het baan-impulsmoment van licht dat Les Allen, Marco Beijersbergen, Robert Spreeuw (UvA-IoP) en Han Woerdman in 1992 schreven, door het tijdschrift Physical Review A gekozen als een van drie "classics". Als verder eerbetoon is het artikel nu ook opgenomen in de 50th Anniversary Milestone Collection van het tijdschrift.

De coronapandemie houdt de hele wereld in zijn greep. Het bestrijden van het nieuwe virus en de effecten ervan vereist onderzoek en inzichten uit vele disciplines. Elke dag komt er wereldwijd uit onderzoek een enorme hoeveelheid potentieel veelbelovende nieuwe inzichten naar voren. Een groot deel is echter nog niet of niet voldoende door vakgenoten beoordeeld, en snelle en zorgvuldige publieke beoordelingen van de nieuwste inzichten zijn schaars.

Bij grote ingrijpende en complexe gebeurtenissen zoals de coronapandemie, zoeken we naar antwoorden om met onze onzekerheid om te gaan.

Onderzoekers van zes verschillende ziekenhuizen gaan onderzoek doen naar hersenschade als gevolg van het coronavirus. Vanuit het Amsterdam UMC / de Universiteit van Amsterdam is Esmée Verwijk bij dit onderzoek betrokken, klinisch neuropsycholoog in Amsterdam UMC en universitair docent bij de programmagroep Brein en Cognitie, onderdeel van de Faculteit der Maatschappijen Gedragswetenschappen (FMG).

Het was onlangs overal in het nieuws: een Nederlandse man die door ernstig hersenletsel acht jaar lang niet kon bewegen of praten, kan weer normaal functioneren met het gebruik van slaappillen. Neurobiologen Conrado Bosman en Cyriel Pennartz van het UvA Swammerdam Institute for Life Sciences horen tot de wetenschappers van de studie achter dit fenomeen.

Wat zijn de ingrediënten van een hit? En waarom onthouden we het ene liedje zoveel beter dan het andere? Muziekwetenschappers Ashley Burgoyne en Henkjan Honing onderzoeken dat aan de hand van muziek uit het Eurovisie Songfestival. In het online experiment Hooked on Music , dat onlangs werd gelanceerd, krijg je liedjes te horen uit verschillende edities van het Eurovisie Songfestival.

Begrijp je beter hoe de ander zich voelt 'als je hetzelfde hebt doorgemaakt'- Nieuw onderzoek komt met een onverwacht antwoord. Gedeelde levenservaringen kunnen ook voor minder inzicht in de emoties van de ander zorgen. Om je in de ander te kunnen verplaatsen is het misschien wel helemaal niet handig om 'hetzelfde' doorgemaakt te hebben.

Jos Baeten, directeur van het Centrum Wiskunde & Informatica, en Peter van Tienderen, decaan van de Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit van Amsterdam, hebben deze week een overeenkomst getekend om de samenwerking tussen het CWI en de UvA voort te zetten. Sinds 2015 is QuSoft uitgegroeid tot een toonaangevend onderzoeksinstituut waarin meer dan zestig wetenschappers van het Nederlandse onderzoeksinstituut CWI en van de UvA samenwerken aan fundamenteel en multidisciplinair kwantumonderzoek.

Het verlies van grote, fruitetende zoogdieren in tropische ecosystemen zal ernstige gevolgen hebben voor veel regenwoudplanten. Dit blijkt uit een studie met empirische gegevens en simulaties van deze zaden verspreidende zoogdieren en palmen, beide iconische elementen van tropische bossen. De auteurs van het onderzoek, waaronder UvA-onderzoekers Jun Ying Lim en W. Daniel Kissling, publiceerden hun resultaten in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications.

Verdwijnende donkere materie zou héél langzaam een signaal uitzenden vanuit dwergsterrenstelsels rond de Melkweg Donkere materie is nog ongrijpbaarder dan voorheen werd gedacht. Dat is de belangrijkste conclusie van een nieuwe studie door een groep wetenschappers onder wie Shin'ichiro Ando van het UvA-Institute of Physics.

Een internationaal team van onderzoekers met onder andere Professor Alex de Koter van de Universiteit van Amsterdam en de KU Leuven heeft met waarnemingen en modellen laten zien dat de tot nu toe slecht begrepen grote verscheidenheid in de structuur van sterrenwinden komt door begeleidende sterren of door grote exoplaneten.

JIM, Jouw Ingebrachte Mentor, is een aanpak die jongeren helpt door hen te vragen een mentor uit het eigen netwerk te kiezen. UvA orthopedagoog Levi van Dam en systeemtherapeut Suzanne de Ruig brengen het onderzoek over en ervaringen met JIM in een bundel bij elkaar en presenteren hierin ook hoe aan de slag te gaan met JIM.

Anders dan klassieke economische theorieën stellen, nemen mensen niet de economische beslissingen waar zij het meeste voordeel van hebben, maar kiezen ze vaak voor standaardopties. Experimenteel onderzoek door gedragswetenschappers van de Universiteit van Amsterdam toont aan hoe deze bias voort kan komen uit iemands interne staat van zijn.

Een team van natuurkundigen, onder leiding van Katerina (Dohnalová) Newell van de Universiteit van Amsterdam, heeft een nieuwe manier ontwikkeld om de optische eigenschappen van silicium-nanokristallen - die onder normale omstandigheden erg slecht zijn - aanzienlijk te verbeteren. Het resultaat is gepubliceerd in het tijdschrift Chemistry of Materials, waarbij Dohnalová's illustratie gekozen werd voor de omslag van het tijdschrift.

Het onderzoek van natuurkundige Florian Schreck naar quantumklokken en ultrakoude atomen is geselecteerd als een van de 13 projecten die gehonoreerd worden in het Studiotopia-initiatief voor samenwerkingsverbanden tussen kunst en wetenschap. Gedurende 17 maanden zullen kunstenaars Dmitry Gelfand en Evelina Domnitch met Schreck samenwerken in een residency-programma gericht op duurzame ontwikkeling.

In de jeugdzorg zijn te veel interventies gebaseerd op "gevoel" in plaats van op wetenschappelijke kennis. Het expertisecentrum Fortho, dat is gelieerd aan de Universiteit van Amsterdam, wil daar verandering in brengen.