Reconstructie van oudste weer- en sterrenkundig observatorium van Nederland

Ver voor de oprichting van het KNMI (1851) en ook vóór de oprichting van de sterrenwacht in Leiden (1632) is op kosten van de stad Dordrecht een weeren sterrenkundig observatorium opgericht.

Onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU), onder wie hoogleraar Fred van Lieburg , hebben in samenwerking met onderzoeker Huib Zuidervaart van het Huygens Instituut [voor Nederlandse geschiedenis] van de KNAW en hoogleraar geschiedenis Klaas van Berkel van de Rijksuniversiteit Groningen op basis van verspreide gegevens in de archieven en eigentijdse literatuur nu gereconstrueerd hoe dat observatorium eruit moet hebben gezien. Bert Brouwenstijn, archeologisch tekenaar bij het instituut CLUE+ van de VU, heeft alles in beeld gebracht.

Financiering

De stad Dordrecht financierde in 1628 de bouw van dit observatorium. Dit was te danken aan het initiatief van de nieuwe rector van de plaatselijke Latijnse school (gymnasium), Isaac Beeckman (1588-1637). Deze natuurkundige, theoloog en gepromoveerd medicus kreeg bij zijn aanstelling in Dordrecht de toezegging dat op kosten van de stad bovenop het gebouw van de school een platform zou worden gebouwd, met een onderzoeksruimte daaronder, waar Beeckman zijn waarnemingen zou kunnen doen.

Dubbele toren

Het observatorium bestond uit een dubbele toren, gedeeltelijk een afgeplatte dakruiter die op een voormalige kloosterkapel stond en gedeeltelijk een geheel nieuwe toren die op het dak van het aangrenzende huis van rector Beeckman werd opgebouwd. Op dat platform werd bijvoorbeeld in juni 1630 heel nauwkeurig een zonsverduistering waargenomen en in kaart gebracht. De onderzoekers nemen aan dat het Leidse observatorium, dat tot nu toe als het oudste uit publieke middelen betaalde sterrenkundige observatorium gold, gebouwd is in navolging van het Dordtse voorbeeld. Het observatorium in Dordrecht is helaas aan het eind van de zeventiende eeuw weer afgebroken.

Presentatie

De resultaten van de onderzoekers zullen worden gepresenteerd op het congres ’De Dordtse Descartes’ Kennis en cultuur in Dordrecht: Isaac Beeckman (1588-1637)’, dat plaatsvindt op donderdag 18 en vrijdag 19 april a.s. in het Dordrechts Museum te Dordrecht. .