Robeyns maakt zich al jaren hard voor het limitarisme, waarom?
Interesse in haar concept ’limitarisme’ is hoogleraar Ethiek van instituties Ingrid Robeyns niet vreemd: al sinds 2017 in de (media)aandacht groot. Wij maakten een overzicht, want wat houdt het limitarisme nu eigenlijk in? En waarom maakt Robeyns zich er al jaren hard voor?
Morele vermogensgrens van het limitarisme
"Extreme rijkdom ondermijnt de democratie, is niet verenigbaar met ecologische noodwendigheden, is bijna altijd onverdiend en schaadt de belangen van iedereen, superrijken incluis." Zo vatte De Wereld van Morgen (22 februari 2021) de onderzoeksresultaten van Robeyns samen. Het verheldert in één klap waarom Robeyns pleit voor limitarisme, het begrenzen van rijkdom met een vermogensgrens. "Net zoals er ook een armoedegrens bestaat."
Waar deze grens moet worden getrokken is nog onderwerp van gesprek. Volgens Robeyns is dat een moreel en politiek vraagstuk, en zijn er verschillende redeneringen mogelijk om die grens te bepalen. Een van de mogelijkheden is om de grens daar te trekken waar vermogen niets meer toevoegt aan de kwaliteit van leven. Nederlanders hebben wel een idee waar die grens zou liggen. "Ons empirisch onderzoek toonde aan dat een grote meerderheid van de Nederlanders (tegen prijsniveaus van 2018) vindt dat men bij een vermogen van 2,2 miljoen meer dan genoeg heeft", schrijft ze in Vrij Nederland (13 maart 2023).
Socialisme, communisme, limitarisme?
Limitarisme is niet hetzelfde als socialisme of communisme. "Het betekent dat je een bepaalde mate van ongelijkheid kunt accepteren", legt Robeyns uit in de podcast Goede gesprekken (10 april 2023). De grens zou bovendien niet alleen ’top down’ moeten worden ingesteld. Superrijken zouden ook deels zelf de morele beslissing moeten maken om een deel van hun vermogen weg te geven. "Limitarisme is simpelweg een woord voor de opvatting dat er een morele grens zou moeten zitten aan hoeveel rijkdom je kunt vergaren", zegt Robeyns bij CBS News (23 januari 2022). "Het is prima is om welgesteld te zijn, maar op een gegeven moment heb je te veel.
Limitarisme betekent dat je ongelijkheid inperkt, terwijl je ook een bepaalde mate van ongelijkheid accepteert.
Prof. Ingrid Robeyns
Limitarisme zou de ongelijkheid in de samenleving verkleinen. Argumenten voor het belang hiervan heeft Robeyns genoeg. Zo wijst ze erop dat de alsmaar groeiende ongelijkheid een bedreiging vormt voor de samenleving. "De maatschappelijke onvrede over de grote vermogensongelijkheid en de toename van de kloof tussen de rijksten en de achterblijvers wordt steeds heftiger", schrijft ze in Vrij Nederland.
Macht en invloed
Robeyns noemt ook de bedreiging van de democratie als argument voor limitarisme. Ze ziet dat de superrijken in de Verenigde Staten hun financiële rijkdom bijvoorbeeld relatief eenvoudig omzetten in politieke macht. "Dat kan door een universitair instituut te kopen of zwaar te financieren, en zo het maatschappelijke debat vorm te geven", vertelt ze bij CBS News. "Of doordat rijken iemand financieren die zich kandidaat stelt en vervolgens president of congreslid wordt."
In Nederland loopt dit minder vaart, al moeten we wel degelijk waken voor Amerikaanse toestanden, waarschuwt Robeyns. "Er ontstaat een machtsconcentratie", licht ze toe in Het Parool (23 januari 2023). "Je kunt Mark Rutte bellen op zijn 06-nummer of grote donaties doen aan politieke partijen. Dat komt bovenop overheidsbeleid dat doorgaans al goed uitpakt voor mensen met veel vermogen."
Ingrid Robeyns
Prof. Ingrid Robeyns is hoogleraar Ethiek van instituties aan de Universiteit Utrecht. Ze is opgeleid als econoom, maar met name geďnteresseerd in armoede, ongelijkheid en ethiek. Vandaag verscheen haar boek Limitarisme: Pleidooi tegen extreme rijkdom .
"De mensen in Groningen, of de ouders en kinderen van de toeslagenaffaire voelen zich niet gehoord, en hebben geen directe lijntjes", voegt ze eraan toe bij Goede gesprekken. "Je hebt de facto te maken met ongelijkheid tussen burgers. Ook in Nederland."
Limitarisme en de klimaatcrisis
Extreme rijkdom is niet alleen funest voor de saamhorigheid en democratie, maar ook voor het klimaat. Kijkend naar de geschiedenis heeft het Westen de plicht als eerste stappen te zetten om de klimaatcrisis te beteugelen, zegt Robeyns bij Goede gesprekken. "Nu zie je dat landen als India en China steeds meer uitstoten, maar historisch is dat nog steeds een kleine component. Al helemaal als je gaat kijken naar per hoofd van de bevolking."
Het limitarisme is volgens Robeyns een goed begin. "Het is absurd dat er mensen op miljoenen en miljarden zitten die alleen dienen ter verdere accumulatie van die miljoenen of miljarden. Al het geld dat mensen niet nodig hebben voor hun eigen welzijn zouden we kunnen gebruiken om de klimaattransitie aan te jagen."
Selectie mediaoptredens Ingrid Robeyns over limitarisme
NOS Met het Oog op Morgen, ’Extreme rijkdom vormt een groot probleem: "We zien successen als eigen verdiensten"’ (29 november 2023)Filosofie Magazine, ’Is het tijd voor een limiet op rijkdom’’ (2 juni 2023)
Goede gesprekken (De Correspondent), ’Deze hoogleraar vraagt zich af: waarom is er nog geen rijkdomsgrens?’ (10 april 2023)
Vrij Nederland, ’Een limiet aan rijkdom hoort bij de zoektocht naar een nieuw sociaal contract’ (13 maart 2023)
Het Nieuwsblad, ’Wanneer ben je té rijk’’ (4 februari 2023)
Het Parool, ’Een rijkdomsgrens van ¤2,2 miljoen voor de superrijken: radicaal? Deze ’limitaristen’ vinden van niet’ (23 januari 2023)
De Morgen, ’Hoe rijk mag je zijn’ Over de zin en onzin van een vermogensplafond’ (21 januari 2023)
NOS Met het Oog op Morgen, ’Moet er een grens komen aan de rijkdom van miljonairs?’ (19 januari 2023)
De Volkskrant, ’Inderdaad, we moeten het over extreme rijkdom hebben’ (16 januari 2023)
Deutsche Welle, ’When is too much money just too much’’ (10 juli 2022)
CBS News, ’The billion-dollar question: Can you be TOO rich?’ (23 januari 2022)
AD, ’Belastingparadijzen sluiten en maximum op erfbelasting, pleidooi voor rijkdomsgrens’ (20 januari 2022)
Groene gasten, ’Extreme rijkdom is immoreel’ (22 juni 2021)
De Wereld van Morgen, ’Rijkdom: Hoeveel ongelijkheid is nog verantwoord?’ (22 februari 2021)
De Nieuws BV, ’Kan een mens te veel verdienen’’ (30 november 2020, vanaf 52:34)
Ciper, ’Ingrid Robeyns: "Debe haber límites para lo que queremos tener"’ (17 mei 2020) Dr Kelder en Co, ’"Rijkdom moet een maximum kennen"’ (16 november 2019) Nordnorsk Debatt, ’Nĺr pengebingen er full nok’ (12 november 2019) The Vision, ’Il 10% piů rissco produce il 50% del riscaldamento globale. Non č piů sostenibile’ (10 oktober 2019) The Guardian, ’For the sake of life on Earth, we must put a limit on wealth’ (19 september 2019) NRC, ’Porsche en vijf ton. Dát is "extreem rijk"’ (12 september 2018)
BNR Nieuwsradio, ’Waarom we moeilijk een bedrag op rijkdom kunnen plakken’ (12 september 2018)
El Cronista, ’"Distribuir la riqueza requiere de gobiernos no corruptos"’ (11 september 2018)
IAI News, ’Can Limitarianism Save the World’’ (13 december 2017)
