De Universiteit Utrecht financiert vijf Signature Project Grants van 150.000 euro aan vijf interdisciplinaire projectteams die werken aan maatschappelijke uitdagingen voor een groenere, duurzamere toekomst. Kan Ecocide een misdrijf worden? Wie komt er op voor de oceaan? Hoe kan de financiële sector -middels hun rol op de grondstoffenmarktbijdragen aan een rechtvaardige energietransitie? Is er een holistische kijk op waterstofproductie in de Noordzee? En hoe borgen we de kwaliteit van energiegemeenschappen? De projectteams gaan aan de slag met deze vraagstukken en laten zien hoe de UU bijdraagt aan een duurzame toekomst en een rechtvaardige transitie. De Signature Project Grant is onderdeel van het strategisch thema Pathways to Sustainability.
Pathways to Sustainability
De vijf projecten hebben een brede, interdisciplinaire expertise en academische passie om een groenere, duurzamere toekomst voor iedereen te bevorderen. Hiermee zijn het kenmerkende voorbeelden van projecten die Pathways to Sustainability op gang wil brengen. Binnen het strategisch thema Pathways to Sustainability vinden wetenschappers met verschillende expertises elkaar en werken zij samen aan maatschappelijk belangrijke en herkenbare duurzaamheidsvraagstukken. De centrale vraag is wat er nodig is voor de overgang naar een duurzame samenleving. Hier draagt de Universiteit Utrecht aan bij door grensverleggend, eigenzinnig, gedurfd en visionair onderzoek en onderwijs vanuit meerdere deskundigheidsgebieden en in samenwerking met maatschappelijke partijen.
Kan Ecocide een misdrijf worden?
In het huidige tijdperk van ongekende bedreigingen voor het milieu, neemt de druk toe om van Ecocide een internationaal misdrijf te maken. Ecocide verwijst naar daden die (kunnen) leiden tot ernstige, wijdverspreide en/of langdurige schade aan het milieu. Het projectteam ’Ecocide’ onderzoekt hoe het concept van Ecocide doorbraken kan creëren in de bescherming van biodiversiteit, met een scherp oog voor de rechten van oorspronkelijke bewoners. Het team wil onder andere gebruik maken van ’mock trials’. Hierbij worden voorbeelden uit de praktijk gebruikt om een rechtszaak na te bootsen, als een soort experimentele en creatieve testomgeving.
Wie komt er op voor de oceaan?
Van wie is de oceaan? Is de oceaan van iemand? En wie komt op voor diens belang? De VN spreekt expliciet over "onze oceaan", maar het is volstrekt onduidelijk naar wie de "onze" verwijst. Daardoor krijgen de belangen van de oceaan niet of nauwelijks een plek in wetten en beleid. En dat terwijl de oceaan van cruciaal belang is voor het leven op aarde en het klimaat. Het projectteam ’ Whose Ocean? ’ gaat verschillende stakeholders bij elkaar brengen en een handvest opstellen om de oceaan een betekenisvolle stem te geven in internationale en nationale discussies.
Hoe kan de financiële sector middels hun rol op de grondstoffenmarkt bijdragen aan een rechtvaardige energietransitie?
De energietransitie zorgt voor een sterke toename in de winning van ’kritieke mineralen’, zoals grafiet, lithium en kobalt. Dit is nodig om tot duurzame oplossingen te komen voor het energievraagstuk. Het kan echter negatieve gevolgen hebben voor mineraalrijke landen, zoals uitbuiting, aantasting van het milieu en onteigening. De financiële sector is een cruciale kracht binnen de grondstoffenmarkten en kan aanzienlijke invloed uitoefenen op winningsactiviteiten ’in het veld’. Het projectteam ’ resourcefulness ’ buigt zich daarom over de vraag: hoe kunnen financiële instellingen bijdragen aan een rechtvaardige energietransitie door hun rol op de grondstoffenmarkt?
Een living lab voor een holistische kijk op waterstofproductie in de Noordzee
Groene waterstof speelt een belangrijke factor voor een toekomst zonder uitstoot en voor de energiezelfvoorziening in Europa. De Noordzee wordt gezien als een hotspot voor de productie van groene waterstof. Tegelijk is er ook nog veel onbekend over de productie van groene waterstof. Offshore productie vindt alleen plaats in relatief kleine proefinstallaties met veel technische en wetenschappelijke uitdagingen. Verder is de ontwikkeling van de Noordzee tot een energievallei niet onomstreden. Het team ’ Rethink Hydrogen ’ gaat daarom de uitdaging aan om een holistische kijk te ontwikkelen op waterstofproductie in de Noordzee. In het project wordt een prototype van een Living Lab gecreëerd, waarin relaties kunnen worden gevisualiseerd, zoals bijvoorbeeld tussen energie-efficiëntie (materiaalonderzoek), benodigde ruimte (ruimtelijke ordening) en temperatuureffecten van afvalwarmte (milieueffecten). Dit helpt om onderlinge relaties tussen onderzoeksdisciplines te bevorderen, kenniskloven te dichten en verbinding te creëren tussen complexe academische kennis en het maatschappelijke debat over de toekomstige rol van groene waterstof.
Hoe borgen we de kwaliteit van energiegemeenschappen?
De Europese Unie en haar lidstaten willen dat energiegemeenschappen een belangrijke rol spelen in de Europese energietransitie. Ook het Nederlands klimaatbeleid streeft hier expliciet naar, met name met het oog op lokaal eigenaarschap van nieuwe energiesystemen. In de praktijk komt dit nog moeilijk van de grond. Ondanks duidelijke doelen, leggen energiegemeenschappen het lokaal meestal af tegen commerciële partijen als projectontwikkelaars en investeerders. Een belangrijke zorg hierbij is dat momenteel de kwaliteit en legitimiteit van energiegemeenschappen onvoldoende kan worden gewaarborgd. Samen met maatschappelijke partners onderzoekt het projectteam ’ Shared qualities of renewable energy communities ’ hoe het opstellen van normen en standaarden zou kunnen bijdragen aan het versterken van deze sector, wat ervoor nodig is om een legitiem en rechtvaardig standaardisatieproces te garanderen, en hoe dit energiegemeenschap een sterkere stem kan geven. Het project beoogt een technocratisch proces te ontleden, visualiseren en zo inzichtelijk te maken voor de betrokken maatschappelijke partijen. Uiteindelijk wil dit project de energiegemeenschappen ondersteunen bij het versnellen van een rechtvaardige en duurzame energietransitie.
Meer weten over Pathways to Sustainability
Volg Pathways op LinkedIn