Ontwikkelingen als digitalisering en klimaatverandering maken de toekomstige welvaart voor velen onzeker, terwijl onze manier van besturen niet het vertrouwen wekt dat het wel goed komt. Daarom pleitte Kim Putters, universiteitshoogleraar ’Brede Welvaart’, op 4 november in zijn oratie voor een nieuwe basis voor de toekomstige Nederlandse samenleving en economie: een breed welvaartscontract.
Putters, universiteitshoogleraar en voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER), introduceerde het breed welvaartscontract in zijn oratie Navigeren op het smalle pad naar brede welvaart. Maatschappelijke transitie en ons poldermodel. Dit contract verbindt economische, sociale en ecologische belangen, doelen en waarden, respecteert onze sociale en planetaire grenzen en versterkt ons verdienvermogen. Het zorgt ervoor dat de voordelen en nadelen van maatschappelijke veranderingen eerlijk worden verdeeld over verschillende groepen, regio’s en generaties. Daarnaast biedt het meer ruimte voor initiatieven van onderaf en zorgt het voor inspraak. Er is openheid naar lokale, regionale en internationale afspraken, en er wordt gewerkt op basis van zowel wetenschappelijke als ervaringskennis.
Na de Tweede Wereldoorlog hielp het Nederlands poldermodel ons land weer op te bouwen en zorgde het voor economische groei door samenwerking. Nu staan we voor de ombouw naar een brede welvaartseconomie waarin people, planet en profit in balans zijn.
Te smal welvaartsbegrip
Putters stelt dat onze economie zich op een te smal welvaartsbegrip heeft ontwikkeld, namelijk op materiële welvaart en BBP, terwijl ook gezondheid, opleiding en sociale contacten voor onze brede welvaart mee moeten tellen. "Korte termijn aandeelhouderswinst wint het bij bedrijven nog vaak van maatschappelijke winst op lange termijn", stelt hij. "De overheid heeft bovendien publieke voorzieningen op een te smal en vaak negatief mensbeeld gebaseerd, vanuit wantrouwen naar burgers. Denk aan bureaucratie in de zorg en het toeslagenschandaal. De samenleving is ook individualistischer en veeleisender geworden. Uiterste opvattingen eisen alle aandacht op. Velen voelen zich niet vertegenwoordigd, zoals jongeren. Lastige besluiten worden te lang uitgesteld."
Belofte van brede welvaart
Het beeld is zorgelijk: niet iedereen deelt mee in de voorspoed, mensen raken verstrikt in regels, de natuur raakt uitgeput en het lot van de volgende generatie telt te weinig mee. De belofte van sturen op brede welvaart is een meer duurzame en inclusieve economie en samenleving met een rechtvaardige verdeling over bevolkingsgroepen en regio’s. Putters pleit in zijn oratie voor een breed welvaartscontract als basis voor de toekomstige samenleving en economie met drie routes naar meer balans tussen people, planet en profit:
- De nieuwe economie met veel open source online kennisbronnen en digitale goederen, vraagt om de herijking van publieke belangen en rechten en plichten, zoals een recht op leven lang ontwikkelen en mantelzorgondersteuning, toegang tot het stroomnet en betaalbare energie voor bedrijven en huishoudens.
- Nieuwe vormen van dialoog kunnen de overlegeconomie versterken, waarbij kennis, beleid en praktijk gelijkwaardig betrokken zijn. Denk bijvoorbeeld aan startende ondernemers, sociale, regionale en burgerinitiatieven, de natuur en toekomstige generaties.
- De opleiding en selectie van leiders in bedrijven en instellingen moet gaan over hun maatschappelijke bijdrage, niet enkel of primair over kostenbeheersing en aandeelhouderswinst. Ze bieden kansen aan leiderschap van onderop, zoals via burgercollectieven en sociaal ondernemers.
Sturen op brede welvaart doe je samen en kan onwerkbare polarisatie voorkomen, stelt Putters. Naast financieel-economische doorrekeningen moet er daarbij oog zijn voor wat politieke besluiten met de samenleving doen. Met het oog op volgende generaties zou de politiek daarom meer in moeten zetten op meerjarig begroten, zodat de gevolgen van klimaatverandering en demografische ontwikkelingen beter opgevangen kunnen worden.
Over Kim Putters
Kim Putters is sinds 16 september 2022 universiteitshoogleraar ’Brede Welvaart’ aan Tilburg University voor een dag in de week. Hij onderzoekt wat fundamentele veranderingen in onze economie en samenleving, zoals rond duurzaamheid, sociale ongelijkheid en technologische vooruitgang betekenen voor sturing en governance. Als ambassadeur van de universiteit zorgt hij voor academische en maatschappelijke impact. Daarnaast is Kim Putters voorzitter van de Sociaal Economische Raad (SER).