Ambitieuze agora - waar Europa samenkomt

Working on Europe Academy is de naam van een jaarlijkse lezingenreeks van Young Universities for the Future of Europe en Studio Europa. De discussie en het debat na deze laagdrempelige lezingen, die gratis bij te wonen zijn, stellen studenten en burgers in staat om relevante kwesties rond het Europese project te verkennen - en helpen hen hopelijk om hun rol te vinden bij het vormgeven van de toekomst ervan.

De lezingenreeks Working on Europe Academy wordt georganiseerd door de Universiteit Maastricht (UM) en Studio Europa Maastricht (SEM) binnen het samenwerkingsverband Young Universities for the Future of Europe (YUFE). De editie 2022 bestaat uit vijf samenhangende online lezingen door deskundigen, en open discussies. De academy, die gratis toegankelijk is voor alle burgers, onderzoekt onderwerpen als Europese ongelijkheden, burgerparticipatie, de uitvoeringspraktijk van het federalisme, gezondheid, migratie en welzijn.

Het is van cruciaal belang dat deze kwesties worden aangepakt, vooral aan de basis. Ter gelegenheid van de dertigste verjaardag van het Verdrag van Maastricht, dat de grondslag vormde voor de Europese Unie, organiseerde SEM een conferentie onder de titel Euro at 20: shifting paradigms? en The 30th anniversary of the Maastricht Treaty. Bij die gelegenheid betoogde Klaas Knot, de huidige president van De Nederlandsche Bank, dat Nederland waarschijnlijk de grootste netto-ontvanger van de Europese integratie was en is. Toch bestaat het vermoeden dat een meerderheid van de Nederlandse bevolking dat niet zo voelt. Zijn de Europese burgers zich voldoende bewust van de voordelen en problemen van de Europese projecten? Hebben ze het gevoel dat ze invloed hebben op de voortgang van het project?

Ivan Rubinic, coördinator van Working on Europe Academy

Europa naar de burgers brengen

De coördinator van de academie, Ivan Rubinic, legt uit dat SEM voor de UM een manier is om haar strategische agenda Working on Europe te realiseren. "Dat betekent het creëren van een beter, meer inclusief Europa in de breedste zin van het woord. We willen Europa naar de burgers brengen, dus onze evenementen zijn toegankelijk voor iedereen." De academy is dan ook niet alleen bedoeld voor de studenten van de YUFE-alliantie, waar universiteiten uit negen landen deel van uitmaken, maar ook voor geïnteresseerde Europese burgers die aan de discussies kunnen deelnemen.

"Mensen zijn eerst wat terughoudend, maar als er eenmaal iemand iets gezegd heeft, wordt de discussie levendig en vruchtbaar en doet iedereen mee, wetenschapper of niet. Het is een mooi voorbeeld van burgers die bereid zijn zich proactief in te zetten voor Europese kwesties," zegt Rubinic, die ook spreker was bij de editie van vorig jaar. De samenwerking met YUFE verloopt op een heel natuurlijke manier. "Wij bieden een platform om de identiteit, economie, samenleving en politiek van de Europese integratie te bespreken, om oplossingen te vinden voor de dingen die een progressievere en duurzamere toekomst in de weg staan. Dit is ook de kern van de missie van YUFE als inclusieve Europese universiteit."

Voor velen is de EU in de eerste plaats een economische unie, wat begrijpelijk is. Rubinic propageert echter een wat meer romantische visie. "Momenteel is het een verstandshuwelijk - zoveel is zeker - maar met belangrijke huwelijkse voorwaarden, die de bestaande (on)gelijke relaties verstevigen. Het is echter wel een huwelijk dat in een crisis verkeert, waarbij alle partijen zich bewust moeten worden van de synergetische waarde van een dergelijk partnerschap. In plaats van tekortkomingen te rechtvaardigen op basis van het idee dat er geen levensvatbaar alternatief is, moeten we constructieve kritiek verwelkomen en bouwen aan een welvarende toekomst. Dat is in alle opzichten een lovenswaardige visie."

De Europese identiteit blijft echter op zijn best vaag. "In tijden van crisis zoals nu, nu we een gemeenschappelijke vijand hebben, verdwijnen nationale verschillen naar de achtergrond en is er meer cohesie." Toch moeten we niet alleen vertrouwen op een negatieve definitie van de Europese identiteit. Rubinic heeft een constructievere benadering. "Het biedt het technische fundament dat het individu meer vrijheid geeft en dus meer mogelijkheden om zich te ontplooien."

Dit uitgangspunt zal wellicht overtuigend zijn voor de egoïstische mens die een rationele kosten-batenanalyse doet. Maar het zal de stresstest van economische ontberingen, opoffering en solidariteit niet overleven. Rubinic’ eigen bijdrage is een lezing getiteld The great lockdown and the sustainability of the European socioeconomic project. Hij analyseert hoe de ongecoördineerde reacties op de pandemie lieten zien dat regeringen terugvielen op nationale belangen, en hoe een gebrek aan gemeenschappelijke identiteit en solidariteit werd blootgelegd.

Als econoom die ongelijkheid bestudeert, is Rubinic zeker geen kritiekloze cheerleader. "De economische structuur van Europa schiet tekort. Maar dat is een technisch falen dat gemakkelijk te verhelpen is. Het correctiemechanisme moet gebaseerd zijn op Europese waarden, op een kader of motivatie om de economische structuren te verbeteren. Maar omdat de discussie rond die waarden is verwaarloosd, zijn ze nog steeds niet sterk genoeg om de ontbrekende grondslagen te compenseren."

Dit is waar YUFE volgens Rubinic een verschil kan maken. "YUFE kan een kleine stap zijn om het heersende nationale denken te overstijgen ten gunste van een Europees bewustzijn." YUFE is ook een concrete manifestatie van de voordelen van het Europese project. Alle studenten van de tien partneruniversiteiten kunnen kiezen uit elkaars cursussen, online of offline, en kunnen deelnemen aan uitwisselingen om de taal te leren, projecten te doen of de lokale cultuur en samenleving beter te leren begrijpen.

Veronique Eurlings, Head of YUFE Student Journey

Over SEM

’Studio Europa Maastricht wil Maastricht positioneren als ontmoetingsplaats voor burgerdialoog en debat en een "centre of excellence" vestigen voor onderzoek naar Europa en Europese integratie. Kortom: een werkplaats voor een beter Europa, voor iedereen. Onze missie is het stimuleren van een actief, kritisch debat waarbij betrokkenheid van de burger centraal sta

Dr Gonny Willems

Managing Director

Over YUFE

’De YUFE Alliance is gebaseerd op de gezamenlijke visie van tien jonge onderzoeksintensieve universiteiten en drie niet-academische partners uit heel Europa. De YUFE-partners zijn samengekomen op basis van hun gedeelde toewijding aan de Europese geest, hun gemeenschappelijke doelstelling om bij te dragen aan een competitiever, innovatiever en meer verenigd Europa en hun ambitie om de uitdagingen van vandaag te helpen aanpakken.’

Dr Daniela Trani

Director of YUFE Alliance at Maastricht University