Een kat verstopt in een hoekje van de kattenmand, een hond met zijn staart tussen de benen achter de broekspijpen van zijn eigenaar. Voor een dier kan een bezoek aan de dierenarts best spannend zijn. Hoe ga je daar als dierenarts mee om tijdens een consult? Hoe zorg je dat een dier zich prettig voelt in de kliniek? Volgens gedragsbioloog Claudia Vinke van de Universiteit Utrecht en dierenarts Jolijn van Leeuwen helpt diervriendelijk hanteren daarbij, ofwel diervriendelijk omgaan met dieren in de praktijk.
"De basis van ’stress free handling’ of diervriendelijk hanteren is dat je goed kijkt naar het gedrag en de reacties van het dier bij een bezoek", zegt gedragsbioloog Claudia Vinke van de faculteit Diergeneeskunde (Universiteit Utrecht). "Je bespreekt het normale gedrag van het dier met de eigenaar. Afhankelijk van de medische noodzaak, kies je vervolgens hoe je het dier zo stressvrij mogelijk hanteert."
Dat klinkt logisch, maar is het niet. "Het is een ander uitgangspunt dan vaste manieren om het dier vast te houden, zodat het niet kan ontsnappen." Veel dierenartsen zijn opgeleid om fixatietechnieken toe te passen. Pas sinds een paar jaar leren studenten in de opleiding tot dierenarts over ’stress free handling’. "In sommige situaties is fixatie van het dier de enige optie, maar bij stress free handling is dit niet de eerste insteek van de dierenarts. Misschien kun je de kat of hond losjes op de tafel onderzoeken zonder dat je druk uitoefent en is hij daardoor minder angstig."
Wat kan dierenarts doen om angst en stress bij dieren te verminderen?
Een bezoek aan de dierenarts kan voor dieren een spannende ervaring zijn, zeker als er handelingen moeten worden verricht die onprettig zijn voor het dier. In de folder ’Handvatten voor diervriendelijker hanteren (PDF)’ van de Gedragskliniek van de faculteit Diergeneeskunde staan adviezen over wat u als dierenarts kunt doen om stress en angst zoveel mogelijk te voorkomen en verminderen in de praktijk.
Deurtje open laten
Dierenarts Jolijn van Leeuwen van Dierenkliniek Koningsweg in Soest vraagt nieuwe klanten bij binnenkomst in haar praktijkkamer hun kat even in de kattenmand te laten met het deurtje open. "Terwijl ik de ziektegeschiedenis bespreek met de diereigenaar, gluur ik naar de kat in zijn mand om te zien welk gedrag het dier vertoont. Is hij angstig of juist zelfverzekerd? Ondertussen kan de kat acclimatiseren."
Bij honden gaat Van Leeuwen anders te werk. "Ik zak door mijn knieën, biedt de hond een koekje aan en leg de diereigenaar uit wat ik doe." De meeste honden voelen zich daarna op hun gemak, maar soms blijft een hond bang en wil hij bijten. Dan ziet Van Leeuwen zich genoodzaakt de hond een snuit om te doen, een koker van stevige stof voor om de neus. Soms vertoont een hond grotere gedragsproblemen. "Dan praat ik daar serieus over met de diereigenaar en verwijs eventueel door naar een gedragstherapeut."
Kijken vanuit het dier
Ook de omgeving speelt een rol bij het diervriendelijk hanteren. Vinke: "Je kijkt naar de inrichting van je kliniek vanuit de waarneming van het dier. Dieren vinden harde verlichting bijvoorbeeld soms vervelend. Ook kunnen zij geluiden horen die mensen niet kunnen waarnemen." Zo heeft Van Leeuwen in haar kliniek de roestvrijstalen kooien vervangen door opnamehokken met matte wanden. "Roestvrijstalen wanden reflecteren licht en geluid en dat vinden dieren soms eng", merkt zij.
Iedereen draagt zijn steentje bij
Het welzijn van een dier ligt tijdens een bezoek in handen van een dierenarts, maar dat betekent volgens Van Leeuwen niet dat je er alleen voor staat. "Onze dierenartsassistenten spelen bijvoorbeeld een belangrijke rol bij de bloedafname van een kat. Ze zijn getraind om de kat zo rustig mogelijk in een natuurlijke houding te plaatsen." Daarnaast vraagt Van Leeuwen diereigenaren iets mee te nemen met een vertrouwde geur en aandacht te hebben voor een diervriendelijke kattenmand. "Vaak zijn diereigenaren bij een eerste bezoek aan onze kliniek verrast over hoe rustig hun dier zich tijdens het consult gedraagt. Zelf word ik in ieder geval blij van dieren die zich op hun gemak voelen." En wie wordt er nu niet blij van een kat die naar je toekomt, of een hond die kwispelt met zijn staart.
Positieve relatie met eigenaar én paard
"Hoe je omgaat met een dier, is ontzettend belangrijk voor hoe een diereigenaar het bezoek aan de dierenarts ervaart", zegt Yteke Elte , paardendierenarts bij het Universitair Dierenziekenhuis van de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. "Stilstaan bij wat het gedrag van een paard betekent en bedenken hoe je zo stressvrij mogelijk met het dier omgaat, ook bij het toepassen van fixatietechnieken, draagt bij aan een duurzame en positieve relatie met de klant én het paard. Dat maakt je werk ook leuker."
Praktische tip: ’Don’t Break Your Vet’-campagne , een serie van korte YouTube-video’s van de British Equine Veterinary Association (BEVA) over manieren om paarden te leren ontspannen bij veterinaire handelingen.
